تقویم

تقویم، آغاز سال نو و برگزاری جشن های مختلف در میان ملل و جوامع مختلف، برخاسته از زمینه های ملی- دینی و نمودی از فرهنگ جوامع خویشند. این تقویم ها که به مرور از جنبه های مختلف ملی- دینی در جوامع بشری پیدا شده اند؛ برخی از آنها هنوز در جوامع مختلف به حیات خود ادامه داده و هر روز که سپری می شود بنا بر خصوصیاتی که دارا هستند بر اعتبار و اهمیتشان افزوده می گردد. اما برخی دیگر از این تقویم ها به عللی متروک گشته و کمتر شخصی از وجود آنها باخبر است. عموما اساس تقویم ها یا گاهنامه ها بر مبنای چهار مبادی و خصوصیت استوار است که عبارتند از نجومی، ارضی، دینی، قومی و ملی. ازمبدأهای مهم تاریخی یا تقویم هایی که در میان اکثر اقوام و ملل جهان تا به امروز مطرح بوده اند می توان به تقویم های ذیل اشاره کرد:

تقویم های چینی، مصری، عبری( یهودی )، مسیحی، هندو واسلامی.

چنانچه مشهود است اکثرمبادی تقویم ها و گاه شمارها متکی بر دین است. چنان که اقوام یهود که از قدیمی ترین اقوام موحد و متدین به شمار می روند، تاریخ خود را بر مبدأ پیدایش بشر بر اساس اخبار تورات به طور اعم و در حالاتی اخص ظهور حضرت موسی(ع) و نزول تورات و صدور �ده فرمان� حساب می کنند و یا این که در عالم مسیحیت، مسیحیان؛ تولد حضرت عیسی مسیح (ع) را مبدأ تاریخ خویش قرار داده اند و در تقویم های شرق آسیا ظهور کنفوسیوس، بودا، برهما و امثال آن برای طرفدارنشان مبدأ تاریخ است.

در میان اعراب عربستان تا زمانی که هجرت , یگانه تاریخ مسلمین شود عام الفیل عمومیت داشت، و اکثر مورخین ولادت حضرت رسول (ص) را به این تاریخ نوشته اند. اعراب نیز مانند سایر ملل جهان دوازده ماه را یکسال می گرفتند منتهی این دوازده ماه قمری بود و گفته می شود که اساس آن منطبق است بر سنت باستانی اعراب و شریعت ابراهیم (ع). تعیین مبدا تاریخی مسلمین از رحلت رسول اکرم (ص) و زمان خلافت عمر دومین خلیفه به طول انجامید. قبل از این واقعه، تقویم مسلمین تنظیم نیافته بود و مبدأ و اصول خاصی نداشت، مسلمین گذشت زمان را ماه به ماه حساب می کردند و دوازده که تمام می شد آن را یک سال می نامیدند. واز هجرت به بعد هر سالی را به نام واقعه ی مهمی که در آن سال اتفاق افتاده بود نام گذاری می کردند.

در زمان خلافت عمر در سال 16یا17هجری؛ عمر مجلسی ترتیب داد تا تقویمی برای حکومت اسلامی تنظیم شود؛ تا با استفاده از آن تاریخ وقایع و حساب بیت المال را نسبت به آن مشخص سازد. در این جلسه راجع به واقعه ی فیل و واقعه ی بعثت و مبنای تقویم ایرانیان بحث شد ولی هیچ یک از آنان مورد تصویب قرار نگرفت تا اینکه حضرت علی (ع) پیشنهاد کرد که هجرت حضرت رسول اکرم (ص) مبدأ تاریخ و تقویم اسلامی قرار گیرد؛ این پیشنهاد و موضوع آن، به واسطه ی این که هجرت سبب گشایش در امر مسلمین و اهداف اسلام شده بود مورد قبول عموم حاضرین قرار گرفت. بعد از تعیین و تصویب مبدأ برای تاریخ اسلام، تعیین مبدأ و سرآغاز برای سال های این تقویم نیز مورد شور و مشورت قرار گرفت؛ که بعد از تبادل نظر؛ ماه محرم بنا به خصوصیات خاص خود که اولا یایان مراسم و سفر حج بود و ثانیا آخر ماه های حرام بود به عنوان اولین ماه سال انتخاب شد. در برخی دیگر از منابع نیز آمده است که چون از عصر ابراهیم (ع) اکثر اقوام عرب به علت فراغت از سفر حج و اعمال آن در ماه ذی الحجه، ماه بعد از آن را که محرم باشد، اولین ماه سال می گرفتند، روی این اصل با تبعیت از اصول سنتی اعراب ماه محرم را آغاز سال هجری قرار دادند.

اگرچه در اکثر کشورها مراسم خاص سال نو برگزار می شود ولی در اکثر کشورهای عربی اعیاد فطر و قربان به عنوان بزرگترین عید و جشن ملی در نظر گرفته می شوند. و اما شروع سال قمری و ماه محرم برای شیعیان یادآور قیام خونین و همیشه جاوید امام حسین (ع) است. در مذهب تشیع ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است. حادثه ای که با وجود گذشت قرن های متوالی همچنان متبلور و راهگشای جویندگان حق و حقیقت است.