عدد کبائر از معاصى را چنانچه در اخبار هم اختلاف است بین آنها بعضى از اخبار عدد آنها را به هفتاد و بعضى کمتر و بعضى بیشتر ذکر کرده اند و همه این اختلافات ناشى مى شود از اختلاف بین اخبار؛ و مثل این است که در ابهامش لطفى است که شارع مقدس اراده کرده است مجهولیت آن را کما این که در خبر است خداوند على اعلى چند چیز را در چند چیز مخفى فرموده است :
1- اولیاى خود را بین بینندگان خود،
2- شب قدر را در میان شب هاى سال ،
3 رضاى خود را در بین طاعات ،
4 سخط خود را در بین معاصى ،
5 ساعت استجابت را در روز جمعه .
حکمت پنهان سازى بعضى از امور
پس جمیع اینها به جهت حکمت و مصلحتى مى باشد و ما بعضى از آن را تقریر مى نماییم اما اول به جهت آن که ما هیچ یک از بندگان خدا را اذیت و آزار نرسانیم ؛ براى آن که مبادا آن شخص از اولیاى خدا باشد که حضرت حق جل جلاله فرمود: و من اهان ولیا فقد اهاننى ؛ هر کس حقیر بشمارد دوست مرا، به تحقیق مرا اهانت نموده است !
به چشم عجب و تکبر نظر به خلق مکن
که دوستان خدا ممکن اند در اوباش !
اما دوم به جهت آن که همه شب ها را عبادت خدا نماییم تا این که به فیوضات شب قدر نائل گردیم ؛ چنانکه فرموده است : لیله القدر خیر من الف شهر ؛ عبادت شب قدر بهتر است از هزار ماه !
اما سوم به جهت آن که از هیچ عمل خیرى فروگذار نباشیم شاید همان را که به نظر ما کوچک و بى مقدار آمده مورد رضاى حق واقع شود.
و اما چهارم آن که هیچ عمل خیرى فروگذار نباشیم شاید همان را که به نظر ما کوچک و بى مقدار آمده مورد رضاى حق واقع شود.
و اما پنجم به جهت آن که تمام ساعات روز جمعه را عبادت خدا نماییم ، شاید آن ساعت مخصوص را که دعا در او مستجاب است درک نماییم ؛ پس در این موارد، لطف در خفاى او مى باشد.
ملاک کبیره و صغیره بودن گناه
بحث از گناه صغیره و کبیره در بعض موارد، مورد احتیاج است مثل آن که در فقه است که باید امام جماعت عادل باشد و عدالت را از مرتکب نشدن معصیت باید تشخیص داد و لذا باید در اولین مرتبه بین کبیره و صغیره بودن معصیت را تمیز داد تا عدالت او ثابت شود و یا آن که در مساله طلاق ، باید طلاق نزد دو شخص عادل به تمام معنا، واقع شود و لذا باید عارف به معصیت کوچک و بزرگ شد تا عدالت شخص عادل محقق گردد. و گاهى هم از حیثیت اخلاقى مورد لزوم است یعنى باید دانست کدام معصیت انسان را از قرب به سوى حق باز مى دارد و کدام معصیت دورتر مى کند و صرف نظر کنیم از موازینى که ذکر شد و از اخبارى که کبائر را شمرده فرموده بود، آن وقت به نظر دى ، هیچ معصیتى را نمى توانیم بزرگ یا کوچک بشماریم . و تحصیل آن به قرار ذیل است که معاصى نسبى اند، یعنى هر معصیتى نسبت به یک درجه مادون خود، کبیره است و نسبت به یک درجه مافوقش ، صغیره ؛ مثلا نظر نمودن به زن نامحرم معصیت است لکن نسبت به این که از پشت چادر به نظر ریبه نگاه کند، کبیره است و همین گناه نسبت به این که او را مس نماید و با او سخن گوید و اظهاراتى نماید، نگاه کردن صغیره محسوب مى شود و هم چنین است سایر معاصى .
و اما اگر از روى موازین یا اعداد معصیت بخواهیم تشخیص دهیم نمى دانیم کدام را قبول نماییم به جهت آن که اقوال مختلف است ... خداوند ما را خلق فرموده براى رسیدن به سعادت ابدیه ، یعنى درجه لقاء ا... و به آن معناى حقیقى که در کلمه لقاء ا... است هیچ سعادتى بالاتر از او تصور نیم شود. اکنون گوییم معاصى کلیتا مانع است بشر را از وصول به سعادت ابدیه و براى رسیدن به چنین مرتبه را کسى لازم است که عبارت از روح باشد که تا وقتى که سوار است بر مرکب بدن ، شخص مى تواند تحصیل این مقام نماید و بدن هم در بقائش محتاج است به داشتن کمکى از خوردن و پوشیدن ، پس براى نیل به این مقام سه ماده لازم است :
1- روح ، 2- بدن ، 3- موجبات براى بقاى سوارى روح بر بدن . و این مقدمه براى این بود که بگوییم هر معصیتى که مانع شود انسان را از وصول به سعادت ابدیه کبیره است و ضابط هم همین است و هر آن معصیتى که از این راه نباشد، صغیره است ؛ مثلا قتل نفس یکى از گناهان کبیره است چنانچه در قرآن کریم فرماید: و من یقتل مومنا فجزاوهن جهنم خالدا فیها (86)؛ هر کسى بکشد مومنى را از روى عمد، جزاى او جهنم است که باید همیشه در آن باشد.
پس مى گوییم این معصیت به هر ضابطى ، کبیره است . یعنى اگر با قول قائلین به میزان تطبیق نماییم ، کبیره است و اگر با قول قائلین به عدد بسنجیم ، باز کبیره است و اگر با بیان آخر منطبق سازیم باز درست است و علت بدى آن این است که وقتى کسى ، کسى را کشت روح مقتول را از مرکب بدنش پیاده کرده است و مانع از وصول او به سعادت ابدیه شده و لذا هم آیات قرآنى دلالت بر حرمت آن مى کند و هم اخبار و روایات .
دیگر از معاصى کبیره ، اضلال مردم است و بعد از قتل نفس ، از گناهان کبیره محسوب مى شود؛ زیرا که اصولا راه وصول را مسدود مى نماید. در روایت است که حضرت صادق علیه السلام فرمودند: گناهان کبیره هفت است از جمله آنها قذف محسنات و شرک به خدا و دزدى و خوردن مال یتیم ولو به یک درهم است ؛ پس راوى پرسید: این بدتر است یا ترک نماز؟ فرمود: ترک نماز بدتر است . عرض کرد: پس چرا ذکر نفرمودید؟! حضرت فرمود: در اول گفتم شرک به خدا. (87) و سعادت رسیدن به رضاى حق متوقف است بر معرفت حق که تا تخم معرفت در زمین دل کاشته نشود شخص موفق به عمل صالح نگردد؛ زیرا از قبل معرفت عمل مى آید و از قبل عمل ، علم :
طالب هر پیشه و هر مطلبى
حق چشاند اول کارش لبى
شرک عبارت از جهل است و از اول درب دروازه سعادت را مى بندد و لذا از همه معاصى بزرگ تر است . ان ا... لا یغفر ان یشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یشاء. (88) خدا نمى آمرزد مشرک را و غیر مشرک را مى آمرزد هر گاه که بخواهد.
پس هر معصیتى که روح را ضایع کند، کبیره است و پس از روح هر معصیتى که به موجبات روح و بدن لطمه وارد آورد، کبیره است مثل شرب خمر، که عقل را زائل مى کند و بدن را فاسد مى نماید، یا زناى با زن شوهر دار که نطفه منعقد شده حرام زاده است و شخص حرام زاده در نطفه اش مانعى است از وصول به سعادت ابدیه و لذا زنا از گناهان کبیره است و هم چنین لواط.
و اما صغیره عبارت است از این که این چنین که در کبائر بحث شد نباشد و حکمت هم در جهل و ندانستن اوست ؛ زیرا اگر بداند صغیره است اقدام به عملش مى نماید و چند ضرر دارد:
1- آن که هتک بر خدا مى شود،
2- در سابق گفتیم مباحات هم معصیت است تا چه رسد به مکروهات ،
3- آن که ممکن است انسان به فعل مکروهى کافر شود.
آیت ا... العظمى آقا شیخ محمد تقى آملى
نوشتن دیدگاه