شیوه نگارش فارسی در مطبوعات2

انواع "ی" :

ی مصدری: هرگاه از کلمه ای مصدر نداشته باشیم، مثل اسامی، با اضافه کردن ی آن را مصدر می کنیم. در زبان عربی با کردن "یت" معنای مصدری می سازیم. مانند: انسان + یت = انسانیت/ /// مدن + یت= مدنیت

برای کلمات فارسی از "ی" استفاده می کنیم. مانند: خوب + ی = خوبی /  /// رهبر + ی= رهبری.

پس برای کلمه "من" ، منیت غلط است. به جای "من بودن" به کار می رود.

ی نسبت: مانند: بیرجندی – تهرانی و ...

ترکیب های وصفی و اضافی:

ترکیب وصفی: اسم + صفت = کلاس ِ بزرگ

ترکیب اضافی: اسم + اسم= کلاس ِ درس

برای تشخیص ترکیب ها از این روش استفاده کنید: ببینید می توانید از " تر" یا  "ترین" استفاده کنید و جمله ی با معنی بسازید. به عنوان مثال: کلاس بزرگ + تر = کلاس بزرگتر (معنای مشخصی می دهد) که یک ترکیب وصفی است.

کلاس درس+ تر= کلاس درس تر(بی معنی است) که یک ترکیب اضافی است.

یا به ابتدای ترکیب ها کلمه "این" و به آخر آن کلمه "است" اضافه کنید اگر یک جمله ی با معنی ساخته شد آن یک ترکیب وصفی است.

ترکیب های اضافی و وصفی (مضاف و مضاف الیه و موصوف و صفت) هیچ گاه پیوسته نوشته نمی شوند.

به این ترتیب اکنون بنویسید:

ولی حسن یا ولی فاطمه ، این ترکیب ها به صورت گسسته نوشته می شوند و پیوسته نیستند.

حال به جای کلمه حسن یا فاطمه بنویسید "عصر". آیا این ترکیب را جدا نوشتید یا پیوسته؟

ولی عصر (عج) به صورت گسسته نوشته می شود.

چند ترکیب دیگر را می نویسیم:

آبِ سیب – آبِ انگور – آبِ لیمو – آبِ گرم – آبِ سرد - -- (همه ی این ترکیب ها گسسته نوشته شده اند.

اما

آبلیمو – آبگرمکن – آبسردکن و ... که کلماتی مرکب هستند به صورت پیوسته نوشته می شوند.

در ترکیب وصفی کلماتی که به "ه" غیرملفوظ ختم می شوند؛ قدما "ء" (ی کوچک) را استفاده می کردند. امروزه "ی" بزرگ گذارند. البته بر اساس بررسی مرکز رسانه ها در هر 10 صفحه حروف چینی، یک صفحه "ی" بزرگ جا می گیرد.

پس چرا بر اساس جا، سرعت، زیبایی و ظاهر و اصل اختیار اشهر می توان از "ء" کوچک استفاده نکنیم.

حضور "ی" بزرگ یا "ء" کوچک الزامی است.

به عنوان مثال هیچ گاه نمی توانیم "ی" را در ترکیب های زیر حذف کرد. آیا شما می توانید حذف کنید؟ اگر توانستید در موارد دیگر حذف بفرمایید! – دانا ی روزگار – دانشجو ی زرنگ

ترکیب های وصفی و اضافی در کلمات ه غیرملفوظ یا ( مند، ور، بند و ...) گسسته نوشته می شوند.

بهره + مند = بهره مند

علاقه +مند= علاقه مند (پس : علاقمند غلط است)

حال بگویید چرا " فرهمند" را پیوسته می نویسیم؟

زیرا کلمه "فره" به ه ملفوظ ختم شده است. ما در بالا گفتیم ه غیرملفوظ گسسته نوشته می شود. پس به این مورد دقت بفرمایید.

تر و ترین

صفت ساده به صفت عالی و تفضیلی تبدیل می شود. به واژه دیگر تبدیل نمی شود. نقش دستوری آن تغییر نمی کند. بلکه صفت مرکب می شود و واژه مرکب محسوب می شود. پس پیوسته نوشته می شوند. ولی استثنای آن، این است که با اصل راحت خوانی مغایرت داشته باشد.

بی + تربیت + تر = بی تربیت تر (جدا نوشته شده است. زیرا تعداد دندانه ها زیاد می شود)

می و همی

نشانه استمرار است. نشانه مضارع.

این و آن /  که و چه

هر گاه این و آن ضمیر اشاره باشند و به کسی مستقل اشاره کند ، جدا نوشته می شوند. مورد دیگری که برای این و آن و که و چه می باشد این است : هرگاه ترکیب شوند و حرف ربط مرکب تشکیل دهند ؛ پیوسته نوشته می شوند.

همین (هم + این) - همان (هم + آن)

اینکه  و آنکه معنای زیرا و چون می دهند.

آن که دایم هوس سوختن ما می کرد...

آن که پا مال جفا کرد...

آنان که خاک را به هنر کیمیا کنند...

ای

اشاره ندا و منادی

معنی و نقش دستوری دارد و گسسته است.

را

نشانه مفعول صریح. گسسته نوشته می شود. چند استثنا:

 من را .... مرا  (در قرون متمادی مرا و ترا به کار برده ایم و مورد ندارد پیوسته باشد)

تو را .... ترا (در قرون متمادی مرا و ترا به کار برده ایم و مورد ندارد پیوسته باشد)

که را .... کرا (فقط به ضرورت شعری)

چه را (نشانه مفعول . به معنی چه چیزی را. گسسته نوشته می شود)

عدد و معدود

عدد: تعداد را نشان می دهد. معدود: چیزی یا کسی که مورد شمارش قرار می گیرد.

دو دفتر. یک کتاب. . شش روز. سی مرغ و ...

کلمات مرکب که با عدد و معدود در ست می شودو یا با کمک عدد ساخته می شوند؛ پیوسته نوشته می شوند: یکسان، یکرنگ، یکدل، یکنواخت، چهارچوب، یکشنبه، پنجشنبه، ششدانگ حواست را جمع کن. هشتگرد، هزارپا و ...

مگر اینکه کلمه مرکب با اصل آسان خوانی مغایرت داشته باشد: شش پا، هشت پا و ...

است و مشتقات آن: (ام – ای – است - ایم – اید – اند)

کلماتی که به مصوت "آ" ختم می شود: دانا

کلماتی که به مصوت "او" ختم می شود: دانشجو

کلماتی که به "ساکن" ختم می شوند: خوب

کلماتی که به "ای" ختم می شوند: کاری

کلماتی که به" اُ " ختم می شوند: خسرو

                 دانا          دانشجو                     خوب                       فرزانه                       کاری                       خسرو

ام             دانایم       دانشجویم                  خوبم                        فرزانه ام                   کاری ام                   خسروَم

ای            دانایی       دانشجویی                 خوبی                        فرزانه ای                  کاری هستی              خسروی

است         داناست*  دانشجوست*             خوب است**          فرزانه است**          کاری است**          خسرو است**

ایم           داناییم      دانشجوییم                 خوبیم                       فرزانه ای                  کاری ایم                 خسرویم

اید            دانایید       دانشجویید                 خوبید                       فرزانه اید                  کاری اید                  خسروید

اند            دانایند       دانشجویند                 خوبند                       فرزانه اند                  کاری اند                  خسروَند

*درکلماتی که به مصوت آ و او ختم می شوند در سوم شخص الف حذف می شود

** در کلماتی که به ساکن، ه ملفوظ، ای و اُ ختم می شوند در سوم شخص مفرد الف حذف نمی شود

کیست (کی است) – نیست (نه است / نی است) – چیست(چه است) در طی قرون به این شکل در آمده اند.

هست و است، دقیقا عین هم نیستند اما در روزمره به جای هم به کار می روند. هست به معنای وجود داشتن و است یک فعل ربطی می باشند.